FAQ - Partnerstwa publiczno-społeczne

1. Jakie są podstawy prawne budowania partnerstwa publiczno- społecznego ?

Regulacje krajowe:
Konstytucja RP (Dz. U. Nr 78, poz. 483)
Ustawa o samorządzie wojewódzkim z dnia 5 czerwca 1998 r.
Ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r.
Ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r.
Ustawa o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 r.
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 2 marca 2004 r.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r.
Podstawowe, unijne regulacje prawne związane z zasadą partnerstwa: Rozporządzenia Rady (WE) z dnia 11 lipca 2006 r. nr 1083/2006, ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999

2. Jakie są rodzaje partnerstw ?

a) partnerstwa publiczno – prywatne (PPP) – to umowa instytucji publicznej i organizacji prywatnej, zawarta w celu zrealizowania określonego przedsięwzięcia ze sfery zadań publicznych.
b) partnerstwa projektowe – cele partnerstwa są ściśle określone w projekcie, a powołanie takiego partnerstwa jest często związane z wymogami konkursowymi, stawianymi przez podmiot, który finansuje realizację zadania.
c) partnerstwa branżowe/sektorowe – to platforma porozumienia organizacji/instytucji prowadzących zbliżoną działalność.
d) partnerstwa lokalne/trójsektorowe – to porozumienie instytucji publicznych, przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych, które chcą wspólnie działać na rzecz swojego regionu, osiedla, gminy, powiatu.
e) partnerstwo publiczno – społeczne - to współpraca gminy lub powiatu z organizacjami pozarządowymi, w celu realizacji zadań w obszarach pożytku publicznego
Najbardziej ogólnym z możliwych wyszczególnień form funkcjonowania partnerstw lokalnych jest podział partnerstw na:

a) partnerstwa o strukturze formalnej, posiadające osobowość prawną oraz
b) partnerstwa o strukturze nieformalnej, które tej osobowości nie posiadają.

3. Jakie kroki należy podjąć, gdy chce się zawiązać efektywne partnerstwo?

Najważniejszy dla powodzenia partnerstwa jest wspólne określenie celu, jaki przyświeca wszystkim zainteresowanym budowaniem partnerstwa. Aby rozpocząć pracę nad budową partnerstwa należy zbadać motywacje i intencje potencjalnych partnerów w oparciu
o kryteria:
- problem społeczny
- uznanie, że problem jest wspólny
- uznanie, że każdy jest kompetentny w swoim zakresie działania
- uznanie, że rezultat wspólnego działania będzie lepszy, niż efekty działań poszczególnych podmiotów
I przystępujemy do budowania współpracy!

4. Jakie są cechy udanego partnerstwa? 

a) Przejrzystość
• role są jasno określone
• pojedynczy członkowie instytucji / grup są świadomi celów partnerstwa
• przywództwo jest jasne i nie budzące wątpliwości
• członkowie partnerstwa są świadomi, w jaki sposób, zarówno indywidualnie jak i jako całość, będą oceniani z dokonań

b) Kompetencja:
• partnerstwo regularnie osiąga założone cele
• członkowie partnerstwa posiadają konieczne umiejętności i zdolności do realizowania swoich zadań
• zasoby są wykorzystane efektywnie
• występuje zrównoważona mieszanka umiejętności, zdolności i osobowości

c) Zaangażowanie
• członkowie grup/instytucji są w pełni zaangażowani w realizację celów partnerstwa
• członkowie partnerstwa są dla siebie wzajemnie wsparciem
• energia jest wykorzystywana bardziej dla rozwiązywania problemów, niż współzawodnictwa
• istnieje silne poczucie identyfikacji i tożsamości z partnerstwem

d) Sprawna komunikacja
• komunikacja jest otwarta i uczciwa
• członkowie partnerstwa wykorzystują właściwe metody komunikacji zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz
• lider dba o dobre poinformowanie wszystkich członków partnerstwa
• dokonania partnerstwa są regularnie analizowane

5. Jakie podmioty ekonomii społecznej może założyć jednostka samorządu terytorialnego i jaka jest jej rola i obowiązki wynikające z tego faktu?

Spółdzielnia socjalna – podmiot, którego głównym celem jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa, w oparciu o osobistą pracę członków, w celu ich społecznej i zawodowej reintegracji. Spółdzielnia socjalna działa w oparciu o przepisy ustawy o spółdzielniach socjalnych. Prowadzi działalność gospodarczą i generuje zysk, ale tylko po to, by realizować cele statutowe, związane z reintegracją społeczną i zawodową członków. Dodatkowo spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną nie tylko na rzecz swoich członków, ale także środowiska lokalnego. Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, może też realizować działania społecznie użyteczne w sferze zadań publicznych, wskazane w tej ustawie.

Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) – działa w oparciu m.in. o ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Celem funkcjonowania ZAZ jest wsparcie osób ze znacznym oraz umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, w rehabilitacji społeczno-zawodowej poprzez pracę. ZAZ nie jest odrębną osobą prawną, a jedynie wyodrębnioną jednostką w instytucji tworzącej ZAZ. Może go utworzyć jednostka samorządu terytorialnego lub organizacja pozarządowa, której celem jest rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych

Spółka z o.o. i spółka akcyjna działające w celach społecznych. Spółki te funkcjonują na mocy kodeksu spółek handlowych, a zwyczajowo nazywa się je spółkami non-profit. Spółki, które w swoich aktach założycielskich zamieściły zapis o zakazie podziału zysku między udziałowców/ akcjonariuszy i określiły cel społeczny swojego działania, mogą na mocy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego. Mogą również prowadzić działalność pożytku publicznego, co oznacza m.in. Korzystanie ze środków publicznych. Spółki mogą być zakładane m.in. Przez organizacje pozarządowe czy jednostki samorządu terytorialnego

Centrum integracji społecznej (CIS) – to podmiot funkcjonujący m.in. w oparciu o ustawę o zatrudnieniu socjalnym. Działa na rzecz reintegracji społeczno-zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w formule zatrudnienia socjalnego. W praktyce oznacza to przygotowanie uczestników CIS do powrotu na otwarty rynek pracy lub do założenia spółdzielni socjalnej. CIS nie jest odrębną osobą prawną. Funkcjonuje jako jednostka wyodrębniona w instytucji, która dany CIS tworzy. Jednostka samorządu terytorialnego lub organizacja pozarządowa może utworzyć CIS.
Odpowiedzialność za działania podmiotu ekonomii społecznej założonego przez jednostkę samorządu terytorialnego:

W przypadku podmiotów zakładanych w partnerstwie, odpowiedzialność za ich działania jest dzielona po partnersku. Gdy zaś jednostka samorządu terytorialnego samodzielnie zakłada i prowadzi dany podmiot– sama też ponosi odpowiedzialność.
W przypadku spółdzielni socjalnej założonej przez kilka podmiotów prawnych, te podmioty decydują i ponoszą odpowiedzialność za funkcjonowanie i zobowiązania spółdzielni, do czasu uzyskania członkostwa przez osoby indywidualne. W przypadku włączenia nowych członków indywidualnych – mają oni równorzędne prawo głosu i współdecydują, ale też współodpowiadają za spółdzielnię. Siła głosów członków jest równa – jeden członek, jeden głos.
W przypadku spółki non-profit – decyzyjność jest po stronie zgromadzenia wspólników, które powołuje zarząd do prowadzenia bieżących spraw spółki. Siła głosów wspólników zależy od posiadanych udziałów.

6. Jakie formy współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządowymi są określone w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie?

Organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych we współpracy z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów administracji publicznej, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym zadaniom tych organów.

Sfera zadań publicznych:
• pomoc społeczna;
• działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych;
• przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu;
• działalność charytatywna;
• nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie

Formy współpracy wymienione w ustawie - katalog otwarty
• zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych,
• wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności,
• konsultowanie z opisanymi dalej radami działalności pożytku publicznego projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej organizacji oraz konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych,
• tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym,
• umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej,
• umowy partnerstwa określone w Ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. 09.84.712 tekst jednolity).

Formy finansowe
• zlecanie realizacji zadań publicznych,
• umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej,
• umowy partnerstwa,

Formy pozafinansowe
• wzajemne informowanie,
• konsultowanie aktów normatywnych,
• tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym

Przedmiotowa współpraca odbywa się w oparciu o następujące zasady:
a) pomocniczości – która oznacza, że władza publiczna powinna pełnić tylko te zadania publiczne, których inne jednostki nie mogą wykonać,
b) suwerenności stron – która oznacza respektowanie odrębności i samodzielności organizacji pozarządowych,
c) partnerstwa – która oznacza udział organizacji pozarządowej w definiowaniu zjawisk niekorzystnych, które można naprawić za pomocą określonych zadań publicznych,
d) efektywności – oznaczająca jak najbardziej efektywne wykorzystanie finansów publicznych,
e) uczciwej konkurencji – przejawiającej się w transparentnych i niedyskryminacyjnych kryteriach wyboru oferty,
f) jawności – znajduje swoje odzwierciedlenie w obowiązku publicznego ogłaszania konkursów oraz podawania do wiadomości publicznej ich zwycięzców.

7. Jak można wspierać finansowo przedsiębiorczość społeczną w samorządzie?

a) Bezzwrotna dotacja na rozpoczęcie działalności w spółdzielni socjalnej – dostępna w ramach środków z Funduszu Pracy, których dysponentem jest powiatowy urząd pracy bądź ze środków unijnych, w ramach projektów wsparcia ekonomii społecznej
b) Wsparcie zatrudnienia w spółdzielni socjalnej. Starosta na podstawie umowy ze spółdzielnią socjalną może sfinansować z Funduszu Pracy składki ZUS zatrudnionych w spółdzielni osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W pełnej wysokości może je finansować przez pierwsze 24 miesiące zatrudnienia pracownika, a przez kolejne 12 miesięcy w 50%, do wysokości składki, której podstawą jest minimalne wynagrodzenie. Wsparcie może mieć formułę zaliczki lub refundacji poniesionych kosztów.
c) Zlecenie wykonania usługi bądź dostarczenia towaru w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych, z możliwością wykorzystania klauzul społecznych, wspierających inkluzję zawodową osób wykluczonych. Dotyczy to wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, w tym podmiotów ekonomii społecznej.
d) Pożyczka, gwarancja lub poręczenie na realizację zadań w sferze pożytku publicznego, na zasadach określonych w odrębnych przepisach (Ustawy o finansach publicznych i Ustawy o samorządzie gminnym
e) Dotacja w ramach wsparcia bądź powierzenia realizacji zadania publicznego z obszaru pożytku publicznego na mocy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Z tego wsparcia korzystać może organizacja pozarządowa, kościelna osoba prawna, spółdzielnia socjalna bądź spółka non-profit. Tego typu dotacja nie może dotyczyć wsparcia w obszarze prowadzonej przez dane podmioty działalności gospodarczej, a jedynie w obszarze działalności społecznej

8. Jak można wspierać pozafinansowo przedsiębiorczość społeczną w gminie?

• udostępnienie przez samorząd lokalu, budynku lub działki pod działalność, w formie najmu lub dzierżawy, w przypadku organizacji pożytku publicznego możliwa jest również bonifikata od ceny rynkowej, przy kupnie nieruchomości,
• bezprzetargowe przekazanie nieruchomości osobom prawnym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele niezwiązane z działalnością zarobkową, a także organizacjom pożytku publicznego na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego,
• usługi lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym, ekonomicznym, prawnym i marketingowym dla spółdzielni socjalnej mogą być sfinansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego z jej budżetu, w drodze uchwały
• szkolenia i doradztwo, realizowane w ramach działań instytucji rynku pracy i pomocy społecznej, wykorzystujące narzędzia ekonomii społecznej, wspierające zakładanie przedsiębiorstw społecznych,
• współpraca przy realizacji wspólnych przedsięwzięć, projektów partnerskich (zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju),
• wsparcie rzeczowe w postaci np. udostępniania sali na spotkanie czy innych zasobów (telefonu, faksu itp.) na potrzeby działań podmiotów ekonomii społecznej.
Współpraca między samorządem a sektorem ekonomii społecznej nie musi ograniczać się do wsparcia czy relacji typu: klient – dostawca usług i towarów. Przedsiębiorcy społeczni często dysponują wysokimi kompetencjami i wiedzą, z której samorząd może korzystać przy tworzeniu strategii.